Tổng thống Donald Trump đã hứa trong chiến dịch tranh cử rằng sẽ giảm giá cả ngay trong Ngày Đầu Tiên. Tuy nhiên, hôm nay đã là ngày thứ 24, và bất kỳ ai đi mua trứng gần đây đều biết rằng giá cả vẫn không hề thấp hơn so với Ngày Nhậm Chức.
Thực tế, lạm phát đã tăng nhiều hơn dự kiến trong tháng trước, theo báo cáo của Cục Thống kê Lao động hôm thứ Tư – tăng thêm 0,5% chỉ trong một tháng, chủ yếu do giá nhiên liệu và trứng tăng vọt. Đây là mức tăng hàng tháng lớn nhất kể từ tháng 8 năm 2023. Giá cả cũng cao hơn 3% so với cùng kỳ năm trước – lần đầu tiên đạt mức này kể từ tháng 6 năm 2024.
Đúng là Joe Biden đã là tổng thống trong 19 ngày rưỡi của 31 ngày mà báo cáo này đề cập, vì vậy phần lớn sự gia tăng lạm phát vẫn do vị tổng thống tiền nhiệm chịu trách nhiệm. Tuy nhiên, báo cáo lạm phát tồi tệ này cũng cho thấy một thực tế chính trị khó khăn đối với tổng thống mới: Giá cả không hề giảm khi Trump nhậm chức; thực tế, chúng đang tăng nhanh hơn.
Lời hứa trong chiến dịch tranh cử của Trump vốn đã không thể thực hiện ngay từ lúc ông tuyên bố. Không một tổng thống nào có thể vẫy cây đũa thần để hạ giá cả ngay lập tức. Hơn nữa, Trump cũng không gặp may: Giá dầu đang tăng do lo ngại về căng thẳng ở Trung Đông và các lệnh trừng phạt đối với Nga và Iran. Ngoài ra, dịch cúm gia cầm đã khiến giá trứng tăng hơn 15% trong tháng trước – mức tăng lớn nhất kể từ tháng 6 năm 2015.
Giá cả tăng trên diện rộng trong tháng trước, không chỉ ở những danh mục dễ biến động như thực phẩm và nhiên liệu. Không có cách nào để xoay chuyển tình hình này; báo cáo lạm phát tháng 1 thực sự tệ, và Trump đang bắt đầu gánh trách nhiệm về giá cả cao.
Một cuộc thăm dò của CBS trong tuần này cho thấy gần hai phần ba người Mỹ nghĩ rằng Trump chưa tập trung đủ vào việc giảm lạm phát. Một cuộc khảo sát của Đại học Michigan công bố hôm thứ Sáu cũng cho thấy kỳ vọng lạm phát của người dân Mỹ trong năm tới đã tăng vọt trong tháng này.
Kế hoạch giảm lạm phát của Trump
Trump thực sự có một chiến lược để giảm lạm phát. Tổng thống đã đưa ra kế hoạch bốn phần để giảm giá cho người tiêu dùng Mỹ:
- Giảm thuế trong nước để khuyến khích doanh nghiệp hoạt động tại Mỹ.
- Tăng thuế đối với doanh nghiệp nước ngoài (tức là áp thuế quan), tạo nguồn thu để bù đắp cho khoản thất thu từ việc giảm thuế và thúc đẩy sản xuất trong nước.
- Tăng sản lượng dầu để giảm chi phí năng lượng, từ đó kiểm soát lạm phát.
- Cắt giảm chi tiêu chính phủ, chủ yếu thông qua Bộ Hiệu quả Chính phủ do Elon Musk điều hành, nhằm hạ lãi suất để giảm chi phí cho doanh nghiệp và người tiêu dùng.
Cố vấn kinh tế Nhà Trắng Kevin Hassett nói với CNN hôm thứ Tư rằng Trump đã bắt đầu hành động để kiểm soát giá cả. Ông cho biết Bộ Hiệu quả Chính phủ (DOGE) đã tìm ra 40 tỷ USD chi tiêu có thể cắt giảm, mặc dù con số này khó được xác minh.
“Chúng tôi đang tập trung kiểm soát chi tiêu, thực hiện cắt giảm thuế theo hướng cung, cải cách quy định, tăng cường khai thác dầu… để giảm nhu cầu và tăng nguồn cung,” ông nói. “Đó là cách để giảm giá cả ở cấp độ vĩ mô.”
Hassett cũng cho biết chính quyền đang triển khai kế hoạch đối phó với dịch cúm gia cầm – nguyên nhân khiến nguồn cung trứng bị gián đoạn và giá cả leo thang – nhưng không cung cấp thông tin chi tiết.
Ít nhất một trong các chính sách của Trump đã có tác động ngay lập tức đến người tiêu dùng. Ví dụ, lợi suất trái phiếu kho bạc Mỹ kỳ hạn 10 năm đã giảm kể từ khi Trump nhậm chức, một phần do kỳ vọng vào việc cắt giảm chi tiêu, giúp lãi suất thế chấp giảm nhẹ – từ mức trên 7% vào tuần trước khi Trump nhậm chức xuống dưới 6,9% vào tuần trước.
Nhưng các chính sách khác vẫn chưa được thực hiện hoặc chưa phát huy hiệu quả – ít nhất là ở thời điểm hiện tại. Cần nhớ rằng: Việc Trump có kế hoạch không có nghĩa là kế hoạch đó sẽ thành công. Biden đã dành phần lớn hai năm qua để chống lạm phát, nhưng cuối cùng, chính việc Cục Dự trữ Liên bang (Fed) nâng lãi suất lên mức cao nhất trong 40 năm mới kéo lạm phát xuống.
Hoài nghi về kế hoạch chống lạm phát của Trump
Các nhà kinh tế chính thống và chuyên gia chính sách vẫn nghi ngờ kế hoạch của Trump.
Việc cắt giảm thuế có thể được thông qua với đa số phiếu của đảng Cộng hòa thông qua quy trình điều chỉnh ngân sách. Nhưng ngay trong nội bộ đảng Cộng hòa cũng đang có tranh cãi giữa Thượng viện và Hạ viện về cách tiếp cận tốt nhất, khiến thời gian và phạm vi của kế hoạch này chưa rõ ràng.
Hơn nữa, dù cắt giảm thuế có thể giúp người dân tiết kiệm được nhiều hơn trong thu nhập, nhưng nó có thể đẩy lãi suất vay lên cao. Ví dụ, chính sách giảm thuế doanh nghiệp của Trump năm 2017 đã thúc đẩy nền kinh tế, tăng lương và năng suất lao động, nhưng không đủ bù đắp khoản thất thu thuế, dẫn đến thâm hụt ngân sách tăng mạnh, theo phân tích của Trường Kinh doanh Booth thuộc Đại học Chicago.
Trump dự định bù đắp việc giảm thuế bằng thu thuế quan và cắt giảm chi tiêu chính phủ. Nhưng con số không khớp. Tuần trước, Ủy ban Ngân sách Liên bang có Trách nhiệm ước tính rằng các khoản cắt giảm thuế của Trump sẽ tiêu tốn từ 5.000 đến 11.000 tỷ USD. Ngay cả khi Trump thực hiện kế hoạch áp thuế mạnh nhất, nguồn thu dự kiến chỉ đạt hàng trăm tỷ USD. Elon Musk gần đây tuyên bố đang đặt mục tiêu cắt giảm 1.000 tỷ USD chi tiêu – một con số khổng lồ, có thể liên quan đến việc cắt giảm các chương trình an sinh xã hội như Medicare và An sinh Xã hội. Thời gian để hiện thực hóa các khoản tiết kiệm này cũng không rõ ràng do các thách thức pháp lý, và một phần lớn ngân sách đã được phân bổ cho các hợp đồng trước đó.
Nếu Trump thông qua kế hoạch giảm thuế, chính phủ gần như chắc chắn sẽ phải vay thêm tiền bằng cách phát hành trái phiếu kho bạc. Điều này sẽ làm tràn ngập thị trường với trái phiếu, khiến giá của chúng giảm và lợi suất tăng – điều này lại đẩy lãi suất vay tiêu dùng lên cao hơn.
Bản thân thuế quan cũng là vấn đề: Các nhà kinh tế chính thống đồng ý rằng chính các nhà nhập khẩu Mỹ, chứ không phải nhà xuất khẩu nước ngoài, sẽ phải chịu chi phí thuế quan. Điều này có nghĩa là giá cả hàng hóa nhập khẩu sẽ tăng, làm lạm phát bùng phát trở lại và gây tổn hại nền kinh tế.
Cuối cùng, Trump không thể kiểm soát hoàn toàn lãi suất. Cục Dự trữ Liên bang có thể cắt giảm lãi suất trong tương lai, nhưng với báo cáo lạm phát tồi tệ như hôm thứ Tư, điều đó khó xảy ra trong thời gian sớm.
