Nhiều mặt hàng và dịch vụ phổ biến đã trở nên đắt đỏ hơn trong tháng 1, khiến lạm phát đi theo hướng ngược lại và đạt mức cao nhất kể từ tháng 6 năm ngoái.
Giá tiêu dùng tăng 0,5% so với tháng 12 – tốc độ nhanh nhất kể từ tháng 8 năm 2023 – dẫn đến tỷ lệ lạm phát hàng năm đạt 3% trong 12 tháng kết thúc vào tháng 1, theo dữ liệu mới nhất của Chỉ số Giá Tiêu dùng (CPI) được Cục Thống kê Lao động công bố vào thứ Tư.
Các nhà kinh tế dự đoán báo cáo hôm thứ Tư sẽ không có nhiều biến động, gần như không thay đổi so với dữ liệu tháng 12.
Tuy nhiên, báo cáo tháng 1 cho thấy giá cả tăng nóng trên hầu hết các lĩnh vực – một diễn biến không mong muốn trong bối cảnh chi phí sinh hoạt tiếp tục đè nặng lên người dân Mỹ, Cục Dự trữ Liên bang (Fed) muốn thấy lạm phát chậm lại, và vẫn còn nhiều bất ổn về việc các chính sách thuế quan mạnh tay cùng các biện pháp khác của Tổng thống Donald Trump có thể ảnh hưởng đến giá cả như thế nào.
“Cơn ác mộng lạm phát trên toàn quốc vẫn chưa kết thúc đối với người tiêu dùng, doanh nghiệp và nhà đầu tư,” Chris Rupkey, nhà kinh tế trưởng tại FwdBonds, viết trong một bản phân tích hôm thứ Tư. “Có thể có yếu tố thời vụ khiến giá tăng nhanh hơn vào tháng 1, nhưng hôm nay, tin tức dành cho các quan chức Fed đều không mấy tích cực.”
Chứng khoán Mỹ giảm vào thứ Tư, khi các nhà đầu tư lo ngại rằng lạm phát đã đảo ngược xu hướng giảm gần đây và có thể dẫn đến lãi suất cao hơn. Chỉ số Dow giảm khoảng 395 điểm khi mở cửa, S&P 500 giảm 1% và Nasdaq Composite giảm 1,1%. Lợi suất trái phiếu kho bạc kỳ hạn 10 năm tăng vọt lên 4,6% sau dữ liệu lạm phát cao hơn dự kiến.
Giá trứng tăng nhanh nhất trong gần 10 năm
Các báo cáo CPI vào tháng 1 thường có xu hướng cao hơn một chút vì phản ánh những điều chỉnh giá vào đầu năm của nhiều doanh nghiệp. Tuy nhiên, báo cáo hôm thứ Tư cho thấy mức tăng giá trên diện rộng.
CPI đo lường sự thay đổi giá cả của các mặt hàng và dịch vụ phổ biến, và hầu hết các danh mục đều tăng trong tháng trước.
Giá năng lượng và thực phẩm tiếp tục tăng – đặc biệt là trứng, khi giá tăng vọt do tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng do dịch cúm gia cầm nguy hiểm.
Giá trứng đã tăng 53% so với cùng kỳ năm ngoái, tăng 15,2% chỉ trong một tháng từ tháng 12 đến tháng 1. Đây là mức tăng hàng tháng lớn nhất kể từ tháng 6 năm 2015 (khi giá tăng 18,3% do dịch cúm gia cầm độc lực cao bùng phát).
Giá thực phẩm tại cửa hàng tăng 0,5% so với tháng 12 – mức tăng nhanh nhất trong hơn hai năm qua. (Cục Thống kê Lao động lưu ý rằng giá trứng chiếm hai phần ba mức tăng này).
Các nhà kinh tế kỳ vọng lạm phát sẽ tăng 0,3% so với tháng 12, giữ tỷ lệ hàng năm ở mức 2,9%, theo ước tính của FactSet.
Do thực phẩm và năng lượng có thể biến động mạnh do các yếu tố như thời tiết, dịch bệnh, chuỗi cung ứng và xung đột toàn cầu, các nhà kinh tế tập trung vào chỉ số CPI “cốt lõi,” loại bỏ hai yếu tố này, để đánh giá xu hướng lạm phát dài hạn.
Ngay cả CPI cốt lõi cũng tăng trong tháng 1: tăng 0,4% theo tháng, nâng tỷ lệ hàng năm từ 3,2% lên 3,3%.
Tuy nhiên, CPI cốt lõi đã duy trì trong khoảng 3,2% – 3,3% suốt tám tháng qua, theo Oak McCoy, nhà kinh tế kiêm phó giáo sư tại Đại học New England.
“Dữ liệu này khá lẫn lộn đối với Fed,” McCoy nói với CNN. “Nhiều danh mục cốt lõi đang tăng lên; nhưng nhìn chung, nó có vẻ vẫn khá ổn định.”
Lạm phát cốt lõi đặc biệt “cứng đầu” do lạm phát nhà ở – một danh mục đo lường biến động giá liên quan đến nhà ở (mặc dù thường có độ trễ và không rõ ràng).
Giá nhà ở tăng nhanh trong tháng trước, tăng 0,4% so với 0,3% vào tháng 12. Tuy nhiên, mức tăng này chủ yếu do giá bảo hiểm nhà ở và chi phí lưu trú ngắn hạn tăng mạnh – hai danh mục thường có nhiều biến động, theo Josh Hirt, nhà kinh tế cao cấp tại Vanguard.
Tuy nhiên, trên cơ sở hàng năm, lạm phát nhà ở tiếp tục giảm, xuống còn 4,4%, bằng với mức thấp nhất trong ba năm qua.
Lạm phát đã chậm lại đáng kể kể từ khi đạt mức cao nhất trong 40 năm vào năm 2022. Tuy nhiên, giá cả vẫn tăng nhanh hơn mức mà người Mỹ đã quen thuộc trong thập kỷ trước đại dịch, cho thấy những thách thức phía trước dành cho Trump.
Hơn nữa, lạm phát đang đi theo hướng ngược lại so với mục tiêu của Fed.
“Vật lộn với những bất ổn”
Dữ liệu hàng tháng có thể có nhiều biến động, nhưng các nhà kinh tế cảnh báo rằng xu hướng hiện tại có thể khiến Fed phải giữ nguyên lãi suất trong năm nay. Điều đó đồng nghĩa với việc lãi suất vẫn ở mức cao đối với người tiêu dùng và doanh nghiệp.
Đó không phải điều mà Trump muốn thấy.
“Lãi suất cần phải giảm xuống, điều này sẽ song hành với các mức thuế quan sắp tới!!! Hãy cùng tiến lên, nước Mỹ!!” Trump đăng trên nền tảng TruthSocial của ông vào thứ Tư trước khi CPI được công bố.
Kevin Hassett, Giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia Nhà Trắng, nói với CNN rằng bình luận của Trump liên quan đến các biện pháp chính sách của chính quyền hơn là gây áp lực lên Fed.
“Chúng tôi đang có những hành động quyết liệt để giảm lãi suất,” Hassett nói.
Hassett lưu ý rằng lợi suất trái phiếu kho bạc kỳ hạn 10 năm gần đây đã giảm và cho rằng “các chính sách kinh tế vĩ mô của Tổng thống Trump đã bắt đầu có hiệu quả.” Tuy nhiên, lợi suất này đã tăng vọt trở lại vào thứ Tư sau báo cáo lạm phát cao hơn dự kiến.
Ngoài việc “kiểm soát chi tiêu,” chính quyền Trump đang thực hiện cắt giảm thuế theo hướng cung, điều chỉnh quy định và thúc đẩy khai thác dầu nội địa để giảm giá cả, theo Hassett, đồng thời đổ lỗi việc lạm phát tăng nhanh cho chính quyền Biden.
Ông cũng nói rằng chính quyền Trump sắp công bố kế hoạch kiểm soát giá trứng.
Tuy nhiên, các chính sách quan trọng khác của Trump có nguy cơ làm tăng giá cả, theo các nhà kinh tế.
Hầu hết các nhà kinh tế dòng chính đồng ý rằng kế hoạch thuế quan của Trump sẽ làm gia tăng lạm phát và làm chậm tăng trưởng kinh tế Mỹ.
“Không có gì trong kế hoạch thuế quan của Trump sẽ giúp giá cả giảm xuống cho người tiêu dùng,” Stephanie Roth, nhà kinh tế trưởng tại Wolf Research, nói với CNN.
Việc lạm phát gia tăng cùng với tốc độ tăng trưởng kinh tế chậm lại có thể là một công thức nguy hiểm trong bối cảnh Cục Dự trữ Liên bang có rất ít công cụ – và những công cụ này lại mang tính chất thô sơ – để kiểm soát lạm phát đang gia tăng.
Việc tăng lãi suất được thiết kế để giúp kiềm chế nhu cầu và làm chậm đà tăng giá. Tuy nhiên, như người dân Mỹ đã chứng kiến trong ba năm qua, đó là một quá trình rất mong manh để đạt được sự ổn định giá cả mà không khiến nền kinh tế rơi vào suy thoái (hay còn gọi là “hạ cánh mềm”).
Hiện tại, viễn cảnh một cuộc “hạ cánh mềm” vẫn nằm trong tầm nhìn, nhưng dữ liệu mới nhất – cùng với thị trường lao động và chi tiêu tiêu dùng vẫn mạnh mẽ – có thể khiến Fed phải trì hoãn việc cắt giảm lãi suất.
“Có một cảm giác déjà vu ở đây – năm 2024 cũng bắt đầu với một số báo cáo lạm phát nóng khiến kỳ vọng về việc cắt giảm lãi suất phải điều chỉnh đáng kể,” Elyse Ausenbaugh, Giám đốc chiến lược đầu tư tại J.P. Morgan Wealth Management, viết hôm thứ Tư.
“Chúng ta đã phải vật lộn với những bất ổn xung quanh chính sách thương mại và tài khóa trong năm nay, và tôi vẫn tin tưởng vào cách tiếp cận kiên nhẫn, dựa trên dữ liệu của Fed để quyết định khi nào sẽ thực hiện bước đi tiếp theo.”
